Kadın Dostu Kentler Programı, bileşenleri ve kullanılan yöntemleri ile, doğrudan ve açık şekilde insan hakları ilkelerini rehber edinmiştir. “Kadın Dostu Kentler” yaratılması sayesinde yerel yönetimlerin ve kadın örgütlerinin güçlendirmesini amaçlamaktadır. Program, birinci aşamasında olduğu gibi, ikinci aşamasında da, kadınların hem yerel ve ulusal politikaya hem de karar alma süreçlerine katılımına olanak tanıyan bu güçlendirme modelini daha da genişletmeyi amaçlamaktadır.

Yerel Sahiplik, Diyalog ve Katılım: Yerel Eşitlik Eylem Planları (YEEP)

Yerel Eşitlik Eylem Planları, illerin, yerel düzeyde kadın erkek eşitliğinin sağlanması ve kadının statüsünün güçlenmesi için izlemeleri gereken yol haritasını belirlemek üzere hazırladıkları kilit belgelerdir. CEDAW (Birleşmiş Milletler Kadına Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Engellenmesi Sözleşmesi) ve diğer ulusal / uluslararası plan ve belgelerle uygun olarak altı başlıkta (eğitim, sağlık, istihdam, yönetim mekanizmalarına katılım, kadına yönelik şiddet ve kentsel hizmetler) hazırlanan Yerel Eşitlik Eylem Planları, illerdeki yerel yönetimlerin, taşra teşkilatlarının, valiliklerin, il özel idarelerinin ve elbette ki sivil toplumun yerel düzeyde toplumsal cinsiyet eşitliğini sağlamak için üstlenmeleri gereken sorumlulukları ve oluşturmaları gereken işbirliklerini tarif eden kilit bir belge olarak tüm paydaşların katılımı ile hazırlanmaktadır.

YEEP’leri gerçekçi, uygulanabilir ve sonuç odaklı kılan en önemli özellik bu eylem planlarının “katılımcı” bir anlayış ile hazırlanıyor olmasıdır. Bu anlayış doğrultusunda, Kadın Dostu Kentler Programı kapsamında ildeki tüm ilgili paydaşların (valilikler, belediyeler, il özel idareleri, il müdürlükleri, kalkınma ajansları, kadın sivil toplum kuruluşları, üniversiteler, profesyonel kuruluşlar ve özel sektör) atölye çalışmaları ve eğitimlerde bir araya gelmeleri, ve kentteki kadınların sorun ve ihtiyaçlarını beraber tartışarak kendi görev ve yetkilerini belirlemeleri sağlanmaktadır. Bu çalışmalar sonunda, tüm paydaşların ortak emeği ve katkısı ile o ildeki kadınların yerel karar alma mekanizmalarına katılımı, kent hizmetleri, kadına yönelik şiddet, ekonomik güçlendirme ve iş hayatı, eğitim hizmetleri ve sağlık hizmetleri alanlarında kurumların yerine getirmesi gereken görev ve sorumluluklar Yerel Eşitlik Eylem Planları çerçevesinde kurumsal taahhütlere dönüşür.

YEEP’ler sayesinde toplumsal cinsiyet eşitliği ilkesi kurumsal hedef haline gelir ve kurumlar tarafından sahiplenilir. Bu tür bir diyalog, yerel paydaşlar arasında işbirliği, sahiplenme ve karşılıklı iletişimi geliştirdiği gibi kurumlar arası ortaklık geliştirilmesini de mümkün kılar.

Yerel Eşitlik Mekanizmaları

Kadın Dostu Kentler Programı kapsamında, Program ortağı her ilde kadın-erkek eşitliğinin sağlanması için “yerel eşitlik mekanizmaları” kurulmuştur.

Bu mekanizmalar ile Türkiye’nin de taraf olduğu Birleşmiş Milletler Kadına Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Engellenmesi Sözleşmesi (CEDAW) doğrultusunda Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü’nce hazırlanmış olan Ulusal Eşitlik Eylem Planı’nın yerelde uygulanmasına destek olunması hedeflenmektedir. Söz konusu mekanizmalar, İl Kadın Hakları Koordinasyon Kurulu, Valilik / Belediye Eşitlik Birimleri ve Yerel Meclislerde oluşturulan Kadın Erkek Eşitlik Komisyonlarından oluşmaktadır.

İl Kadın Hakları Koordinasyon Kurulları

YEEP’lerin uygulaması, başarısı ve uygulamanın çıktıları Kadın Dostu Kentler Programı kapsamında kurulan bir şemsiye mekanizma olan İl Kadın Hakları Koordinasyon Kurulu tarafından denetlenir. CEDAW ve Ulusal Eşitlik Eylem planı çerçevesinde oluşturulan İl Kadın Hakları Koordinasyon Kurulları, kadın yurttaşların ihtiyaçlarına uygun yerel hizmet sunumunun etkinleştirilmesi için, il düzeyinde hizmet sunumu ile ilgili ihtiyaçları tespit ederek politikaların geliştirilmesini, uygulanmasını ve izlenmesini koordine eder.

İl Kadın Hakları Koordinasyon Kurulları katılımcı ve şeffaf yapıları sayesinde hesap verilebilirliği ve şeffaflığı sağlar ve kentlerin kadın dostu olma çabalarını etkin ve gerçekçi bir şekilde izleyebilir. Söz konusu kurulların sekretaryaları ise Valilik Eşitlik Birimi tarafından yürütülür ve kurullar ilin kendi kararına göre ayda bir ya da iki ayda bir toplanır.

Eşitlik Komisyonları

Kadın Dostu Kentler Programı kapsamında, Program ortağı her ilin Belediye Meclisi’nde ve varsa İl Genel Meclisi’nde birer “Eşitlik Komisyonu” oluşturulur. Aynı zamanda, Büyükşehir olan illerde ilçe belediye meclislerinde de kadın erkek eşitliği komisyonları kurulmaya başlanmıştır.

Söz konusu Eşitlik Komisyonları yerel eşitlik mekanizmalarının en temel halkalarından birini oluşturur. Çünkü, ancak bu Komisyonlar sayesinde meclislerde hazırlanan karar taslaklarının toplumsal cinsiyet bakış açısı ile ele alınması sağlanabilir. Örneğin, yapılacak bir parkın ya da bir yol çalışmasının o kentteki kadınların hayatına olumlu ya da olumsuz etkileri toplumsal cinsiyet eşitliği alanında özelleşmiş bir komisyon tarafından değerlendirildiği takdirde sonuç kadınlar lehine olabilir. Yine aynı şekilde, Yerel Eşitlik Eylem Planlarının yerel yönetimlerin stratejik planlarına dahil edilmesi, bu planlardaki faaliyetlere her yıl düzenli olarak bütçe ayrılması ve planların uygulanması da bu Komisyonların çabaları sayesinde mümkün olabilmektedir.

Eşitlik Komisyonlarının görev ve yetkileri şöyle özetlenebilir; yerel meclislerde karar alma süreçlerine müdahil olarak toplumsal cinsiyet stratejisinin bu süreçlere dahil edilmesini sağlamak; eşitliğe yönelik ihtiyaç duyulan hizmetlerin hayata geçirilmesi amacıyla sorunların ve çözümlerin meclise taşınmasına aracılık etmek, kadın STK’ları ile ihtiyaç ve durum tespitine yönelik işbirliği ve araştırmalar yapmak.

Eşitlik Birimi/Kurumsal Eşitlik Sorumlusu

Yerel eşitlik mekanizmalarının sürdürülebilirliğinin en önemli unsurlarından biri eşitlik birimleri ve kurumsal eşitlik sorumlularıdır.

Bu birimler, valiliklerde, il müdürlüklerinde ve belediyelerde kurulan eşitlik birimleri ilgili kurumlarla birlikte YEEP çerçevesinde kurumsal eylem planları hazırlamaktan, programları izlemek ve raporlamaktan, uygulamadaki sorunları belirlemekten, strateji geliştirmekten ve sorunlara çözüm getirmekten sorumludur.

Kurumsal eşitlik sorumluları ise, bağlı olduğu birim/müdürlük ile koordineli çalışarak kurumsal eylem planlarını hazırlamak, faaliyetleri eşitlik birimine raporlamak, gerekli eğitimlere lojistik destek vermekle sorumlu masalar olarak görev yapar. Büyükşehir olan illerde Kaymakamlıklar bünyesinde kurulan Birimler aynı işlevi görür.

Yerel Eşitlik Mekanizması Görev Tanımı Belgesi

Sivil Toplum Desteği - Hibe Programı

Yerel Eşitlik Eylem Planları, hazırlanma sürecinde olduğu kadar uygulanma aşamasında da katılımcı bir sürece ihtiyaç duymaktadır. YEEP’lerin uygulanabilmeleri için yerel yönetimlerin ve STK’ların, planda üzerlerine düşen görevleri hayata geçirmede birlikte hareket etmelerine ihtiyaç vardır. Bu sebeple STK’ların, YEEP’lerin uygulanmasında da aktif sorumluluk üstlenmesi ve harekete geçmeleri öngörülmüştür. Bu süreçte kamu her ne kadar önemli ölçüde kaynak yaratsa da ek kaynaklara ihtiyaç bulunmaktadır. Kadın Dostu Kentler Programı kapsamında yürüteceğimiz hibe programı ile hem YEEP’lerin uygulanması ve denetlenmesi hem de kurumlararası işbirliği desteklenmektedir.

Hibe Programı aynı zamanda STK’ların iç kapasitelerinde de artış sağlayacağı için, ulusal ve uluslararası düzlemde izleme, denetim ve raporlama konusunda daha etkin ve aktif bir sivil toplumun oluşmasına yardımcı olmaktadır.